عمان کشوری غنی و متنوع با مردمی مغرور و میهن پرست است. جغرافیای عمان از زمینهای ناهموار روس الجبل در شمال تا آب و هوای متنوع ظفار را در بر میگیرد که در طول فصل بارانهای موسمی، پوشش گیاهی سرسبزی را در بخشهایم ختلف عمان ایجاد کردهاند. جمعیت عمان کم است به همین دلیل حکومت پادشاهی با برطرف کردن نیازهای مردم توانسته رضایت عمومی مردم کشور را داشته باشد.
برخلاف تصور همهی ما ازکشورهای حاشیه خلیج فارس و عربی، عمان کشوری صحرایی و خشک نیست، کوهها و جنگلهای سرسبز عمان یکی از بکرترین مناطق برای تفریح و قدم زدن در طبیعت هستند. یکی از اصلی ترین علل پیشرفت عمان در سالهای اخیر تغییر حکومت در این کشور و تلاشهای خاندانی است که در حال حاضر بر عمان حکومت میکنند و توانستهاند با اغلب کشورهای جهان روابط خوبی داشته باشند.
تاریخ کشور عمان
عمان تاریخ غنیای دارد که قدمت آن به 100000 سال قبل میرسد. عمان قدیمی ترین کشور مستقل در جهان عرب است. در قرن هجدهم، امپراتوری عمان از عمان امروزی تا سواحل شرقی آفریقا گسترش پیدا کرده اما دوام زیادی نداشت و پس از مدتی مانند سایر حکومتهای بزرگ از هم فروپاشید، عصر جدیدی در سال 1970 برای کشور عمان آغاز شد که سلطان قابوس بن سعید نام کشور را از سلطان نشین مسقط و عمان به عمان تغییر داد. عمان در حال حاضر براساس تاریخ و حکومتهای مختلف جاذبههای تاریخی و جاذبههای گردشگری فراوانی دارد.
مردم عمان
عمان جمعیت متنوعی دارد، مردم با سخاوت روحی، میهن پرستی و فداکاری در هر کاری که انجام میدهند مشخص میشوند. لباس ملی عمانی دیشداشا است، یک لباس ساده، تا مچ پا، بدون یقه با آستینهای بلند که با یکی از دو مدل موسار یا کومه پوشیده میشود. خنجر، خنجر سنتی عمان که در مناسبتهای رسمی پوشیده میشود، عنصر مرکزی نشان نیروی هوایی سلطنتی عمان را تشکیل میدهد.
جغرافیای عمان
عمان که به شش منطقه جغرافیایی مجزا تقسیم شده است، از تنگه هرمز در شمال تا مرز جنوبی با یمن در منطقه ظفار امتداد دارد. در سمت دریا، دریای عمان و دریای عرب هم مرز با عمان هستند. باز مرزهای زمینیه، عمان با محله خالی عربستان سعودی هم مرز است. آب و هوا عمان معمولا گرم و خشک است. تابستان از آوریل در عمان آغاز میشود و تا اکتبر ادامه دارد و دمای هوا در داخل کشور عمان به 53 درجه سانتیگراد میرسد. با این حال، منطقه ظفار به دلیل بارانهای موسمی بین ژوئن و سپتامبر، بارندگی شدیدی دارد و آب و هوای آن از سایر مناطق عمان بهتر است.
عمان قبل از اسلام
شواهد باستان شناسی حاکی از انجام فعالیتهای مختلف صنعتی در اطراف ایبوت العوال در عمان است که قدمت آن به حدود 100000 سال پیش میرسد. عمان همچنین محل یکی از اولین شهرهای مسکونی جهان در الوطیح است که قدمت آن به 10000 سال قبل میرسد. تا زمان ظهور اسلام در قرن هفتم، عمان تحت سلطه آشوریها، بابلیها و پارسها بود. هر کدام به دنبال استفاده از موقعیت استراتژیک عمان برای تجارت با جهان گسترده تر بودند.
ظهور اسلام
با گسترش اسلام در قرن هفتم، عمان آزادانه وارد دین شد و همین امر باعث شد که حضرت محمد (ص) بیان کند که رحمت خدا بر مردم الغبیره (مردم عمان) باد… آنها به من ایمان آوردهاند هر چند من را ندیدند. طی قرون آینده حکومت عمان بین سلسلههای مختلف و قدرتهای خارجی تقسیم شد. در سال 1154 سلسله نبهانی به قدرت رسید و تا سال 1470 بر عمان حکومت کرد.
عمان و پرتغال
پرتغال بین سالهای 1507 تا 1650 بر منطقه اطراف مسقط تسلط داشت، به دلیل موقعیت استراتژیک عمان در مسیرهای تجاری به شرق، پرتغال این بخش را تحت اشغال خود درآورد، امپراتوری عثمانی نیز مسقط را بین سالهای 1581 و 1888 اشغال کرد. با این حال، نه پرتغالیها و نه عثمانیها عمان را به طور کامل تحت کنترل نداشتند. در اواسط قرن هفدهم قبایل عمانی پرتغالیها را از مسقط بیرون کردند.
امپراتوری عمان
در اواخر قرن هفدهم، امام عمان، سیف بن سلطان، روند گسترش در سواحل شرقی آفریقا را آغاز کرد. در سال 1749، سلسله کنونی آل سعید پس از بیرون راندن ایرانیهایی که در سال 1737 به عنوان حمله کرده بودند، در عمان به قدرت رسیدند. در سال 1783، امپراتوری عمان تا گوادر در پاکستان امروزی گسترش یافت. عمان به یک قدرت تجاری و قدرتمند منطقهای بر اساس تجارت دریایی تبدیل شد.
عمان و امپراتوری بریتانیا
در سال 1798 عمان و بریتانیا پیمان دوستی امضا کردند. بر اساس این معاهده، بریتانیا حاکمیت سلطان را تضمین کرد. با این حال، بحران جانشینی در سال 1856 باعث شد که امپراتوری عمان به سلطان نشین عمان و مسقط و سلطان نشین زنگبار تقسیم شود. در سال 1891 عمان و مسقط تحت الحمایه بریتانیا قرار گرفتند. بر اساس معاهده دوستی، تجارت و دریانوردی در سال 1951، عمان از بریتانیا جدا شد و رسما استقلال پیدا کرد و دیگر تحت استعمار بریتانیا نبود هر چند که عمان تغییر کرده بود و دیگر گستردگی قبلی خود را نداشت.
عمان مدرن
سلطان قابوس در 23 ژوئیه 1970 به سلطنت رسید. از این زمان، عمان به عنوان یک کشور مرفه و مدرن در دنیا شناخته میشود. سلطان قابوس تقسیمات قبیلهای، منطقهای و قومی را متعادل کرده و کیفیت زندگی مردم خود را بهبود بخشیده است. در سال 1996، سلطان قابوس “اساسنامه اساسی ایالات”، اولین قانون اساسی مکتوب عمان را معرفی کرد که حقوق را در چارچوب قوانین قرآنی و عرفی تضمین میکند.
خاندان پادشاهی عمان
سلطان قابوس پادشاه عمان تا سال 2020 بود او به عنوان پایه گذار عمان مدرن و پیشرفته شناخته میشود. او در جولای 1970 پس از خلع پدرش در یک کودتای کاخ با هدف پایان دادن به انزوای کشور و استفاده از درآمدهای نفتی آن برای نوسازی و توسعه، سلطان رسمی کشور شد.
قابوس تنها پسر سعید بن تیمور سلطان مسقط و عمان در سافولک انگلستان تحصیل کرد. پس از فارغ التحصیلی از آکادمی نظامی سلطنتی سندهرست، مدت کوتاهی در ارتش بریتانیا خدمت کرد. او در سال 1966 به عمان بازگشت و تحت محدودیتهای قابل توجهی از سوی پدرش قرار گرفت. در سال 1970، قابوس پس از سرنگونی پدرش در یک کودتا، با حمایت بریتانیا، بر تخت عمان نشست. این کشور متعاقباً به سلطنت عمان تغییر نام داد.
سید قابوس بن سعید در 18 نوامبر 1940 در جنوب شهر صلاله در ظفار به دنیا آمد و تنها پسر سلطان سعید بن تیمور و مزون المشانی بود. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در صلاله دریافت کرد و در سن 16 سالگی به یک موسسه آموزشی خصوصی در Bury St Edmunds در انگلستان فرستاده شد. در 20 سالگی، او وارد آکادمی نظامی سلطنتی سندهرست شد. . پس از فارغ التحصیلی از سندهرست در سپتامبر 1962، به ارتش بریتانیا پیوست.
ابوس پس از خدمت سربازی، موضوعات مربوط به دولت محلی را در انگلستان مطالعه کرد و سپس تحصیلات خود را با یک تور جهانی که توسط لزلی چانسی برگزار میشد، تکمیل کرد. پس از بازگشت در سال 1966، او توسط پدرش تحت بازداشت خانگی مجازی در کاخ الحسون در صلاله قرار گرفت. در اینجا او را از امور دولتی منزوی نگه داشتند، به جز جلسات توجیهی گهگاهی توسط مشاوران شخصی پدرش. قابوس به مطالعه اسلام و تاریخ کشورش پرداخت. روابط شخصی او محدود به گروهی از مقامات کاخ که پسران مشاوران پدرش بودند و چند دوست خارجی میشد.
سلطنت به عنوان سلطان
زمانی که قابوس قدرت را در دست گرفت، مقدمات کمی از یک دولت مدرن وجود داشت. عمان یک کشور ضعیف توسعه یافته و به شدت فاقد زیرساخت، مراقبتهای بهداشتی و آموزش بود، با تنها 10 کیلومتر (6 مایل) جاده آسفالت و جمعیتی وابسته به کشاورزی و ماهیگیری. قابوس با استفاده از درآمدهای نفتی کشور را مدرن کرد. مدارس و بیمارستانها ساخته شد و زیرساختهای مدرن ایجاد شد، صدها کیلومتر جاده جدید آسفالت شد، شبکه مخابراتی ایجاد شد، پروژههای بندر و فرودگاهی که قبل از سلطنت او شروع شده بود تکمیل شد و بندر دوم ساخته شد. و برق رسانی به دست آمد.
دولت همچنین شروع به جستجوی منابع آبی جدید و احداث کارخانه آب شیرین کن کرد و دولت به رشد بنگاههای خصوصی به ویژه در پروژههای عمرانی تشویق کرد. با توسعه اقتصادی کشور، بانکها، هتلها، شرکتهای بیمه و رسانههای مکتوب ظاهر شدند. ریال عمان به عنوان پول ملی، جایگزین روپیه هند و ماریا ترزا تالر شد. بعدها، بنادر اضافی ساخته شد و دانشگاهها افتتاح شد. قابوس در اولین سال قدرت خود، برده داری را در عمان نیز لغو کرد.
نظام سیاسی که قابوس ایجاد کرد، نظام سلطنت مطلقه است. روز تولد سلطان، 18 نوامبر، به عنوان جشن ملی عمان جشن گرفته میشود. اولین روز سلطنت او، 23 ژوئیه، به عنوان روز رنسانس جشن گرفته میشود
عمان هیچ سیستم کنترل و تعادل و در نتیجه تفکیک قوا ندارد. تمام قدرت در دوران سلطنت سلطان در دستان او است و او به عنوان رئیس ستاد نیروهای مسلح، وزیر دفاع، وزیر امور خارجه و رئیس هیئت مدیره بانک مرکزی عمان خدمت میکرد. تمام قوانین از سال 1970 از طریق احکام سلطنتی، از جمله قانون اساسی 1996 ابلاغ شده است. سلطان قضات را منصوب میکند و میتواند عفو و تخفیف مجازات را صادر کند. اقتدار سلطان خدشه ناپذیر است.
سیاست خارجی
در دوران قابوس، عمان نسبت به سایر کشورهای عربی خلیج فارس روابط نزدیک تری با ایران برقرار کرد و مراقب بود که بی طرف جلوه کند و تعادل بین غرب و ایران را حفظ کند. در نتیجه، عمان اغلب به عنوان یک واسطه بین ایالات متحده و ایران عمل میکرد. قابوس به میانجیگری مذاکرات محرمانه آمریکا و ایران در سال 2013 کمک کرد که دو سال بعد به پیمان بینالمللی هستهای منجر شد، که ایالات متحده در سال 2018 از آن خارج شد. در سال 2011، قابوس با پرداخت یک میلیون دلار برای آزادی کوهنوردان آمریکایی که توسط ایران در بازداشت بودند، آزادی آنها را تسهیل کرد. عمان به مداخله عربستان سعودی در یمن علیه حوثیها در سال 2015 نپیوست و در مناقشه خلیج فارس که باعث شد عربستان سعودی و متحدانش قطر را در سال 2017 تحریم کردند، طرف هیچ کشوری را نگرفت.
بشردوستی
قابوس هزینه ساخت یا نگهداری تعدادی از مساجد، به ویژه مسجد جامع سلطان قابوس، و همچنین اماکن مقدس سایر ادیان را تامین کرد. قابوس از طریق تامین مالی یونسکو در اوایل دهه 1990، جایزه سلطان قابوس را برای حفاظت از محیط زیست تامین کرد تا از کمکهای برجسته در مدیریت یا حفظ محیط زیست تقدیر کند. این جایزه از سال 1991 هر دو سال یکبار اهدا میشود.
زندگی شخصی
قابوس مسلمانی از فرقه اباضی بود که به طور سنتی بر عمان حکومت میکند. اگرچه اغلب افراد عمان عمدتاً مسلمان هستند، سلطان آزادی مذهب را در این کشور ایجاد کرده است و هزینه ساخت چهار کلیسای کاتولیک و پروتستان و همچنین چندین معابد هندو را در این کشور تأمین کرده است. در 22 مارس 1976، قابوس با پسر عموی اول خود کمیله ( با نام مستعار سیده) نوال بنت طارق السعید (متولد 1951)، دختر عمویش سید طارق بن تیمور آل سعید و سیده شوانا بنت نصیر البوسعیدی ازدواج کرد. نوال خواهر ناتنی جانشین قابوس، هیثم بن طارق است. این ازدواج در سال 1979 به طلاق انجامید. این ازدواج فرزندی نداشت. قابوس صاحب چندین قایق تفریحی تحت مدیریت اسکادران سلطنتی قایقهای عمان بود، از جمله السعید و فولک آل سلامه، دو تا از بزرگترین قایقهای تفریحی جهان است.
جانشینی
سلطان قابوس پدر عمان مدرن در سال 2020 به در لیلی بیماری سرطان از دنیا رفت. قابوس برخلاف سران دیگر کشورهای عربی خلیج فارس علناً وارثی را نام نبرده بود. ماده 6 قانون اساسی میگوید که شورای خانواده سلطنتی سه روز فرصت دارد تا سلطان جدید را از تاریخ خالی شدن این سمت انتخاب کند. در صورت عدم موافقت شورای خانواده سلطنتی، نامهای حاوی نامی به قلم سلطان قابوس با حضور شورای دفاع از مقامات نظامی و امنیتی، رؤسای دربار عالی و روسای مجالس مشورتی گشوده شود. .
قابوس فرزندی نداشت و فقط یک خواهر به نام سیده امیمه داشت، اما برادر ذکور نداشت. اعضای مذکر دیگری از خانواده سلطنتی عمان از جمله عموهای پدری و خانوادههای آنها وجود دارد. به نظر میرسد که با استفاده از نسل اولیای همان نسل، جانشین قابوس فرزندان عموی مرحومش سید طارق بن تیمور، اولین نخستوزیر عمان و پدرزن سابق سلطان باشد.
در 11 ژانویه 2020، تلویزیون دولتی عمان گفت که شورای خانواده سلطنتی در نامهای به شورای دفاع تصمیم گرفته است تا انتخابی را که قابوس در وصیت نامه خود ذکر کرده است، به تعویق بیندازد و به این ترتیب نامه قابوس را با نام جانشین خود باز کرده و در نهایت هیثم بن طارق سلطان حاکم جدید کشور عمان شد.
قابوس، هشتمین فرمانروای سلسله آل سعید که از سال 1744 بر عمان حکومت میکرد، در 18 نوامبر 1940 در ظفار به دنیا آمد. در سال 1958، او برای تکمیل تحصیلات خود به انگلستان رفت و روابط تاریخی بین بریتانیا و خانواده سلطنتی عمان را تقویت کرد. او به مدت دو سال در آکادمی نظامی سلطنتی در سندهرست تحصیل کرد و شش ماه در ارتش بریتانیا در آلمان غربی خدمت کرد و در سال 1962 به انگلستان بازگشت تا در مورد دولت محلی تحصیل کند.
از سال 1964 تا 1970، قابوس در کاخ سلطنتی در صلاله محبوس بود و هر گونه نقشی در اداره عمان را انکار میکرد. او از روشهای پدرش ناامید شد و نسبت به توانایی ارتش برای شکست شورشیان ظفاری تردید داشت. زمانی که صادرات نفت در سال 1967 آغاز شد، سلطان سعید که به محدودیتهای مالی سخت عادت کرده بود، تمایلی به هزینههای توسعه نداشت.
بریتانیا، با نفوذ قابل توجهی بر حاکمان خلیج فارس، به قابوس کمک کرد تا پدرش را در کودتای کاخ در 23 ژوئیه 1970 سرنگون کند. سلطان سعید پس از مقاومتی مجبور به کناره گیری شد و دو سال آخر عمر خود را در تبعید در انگلستان گذراند. سلطان جدید که در آن زمان فقط 30 سال داشت، وارث کشوری با زیرساختهای اندک، مدیران ماهر اندک و هیچ یک از نهادهای اساسی دولتی نبود. قابوس به تدریج با تصدی پست نخست وزیری و تصدی وزارتخانههای دارایی، دفاع و امور خارجه که همچنان این وزارتخانهها را حفظ کرد، اقتدار خود را اعلام کرد.
او با کمک بریتانیا، اردن و ایران با شورشیان ظفار جنگید. قابوس از طریق پیشرفتهای نظامی و پیشنهاد مشاغل دولتی به رهبران شورشیان، در عرض شش سال پس از روی کار آمدن به شورش پایان داد. انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 توجه قابوس را به تنگه هرمز معطوف کرد که تقریباً یک پنجم نفت جهان از آن عبور میکرد. او متعهد شد که تنگه را باز نگه دارد و در سال 1980 قراردادی را امضا کرد که به نیروهای آمریکایی اجازه میداد از امکانات عمان برای مواقع اضطراری استفاده کنند. در سال 1981، قابوس شروع به گسترش مشارکت سیاسی کرد و انتخابات آزاد برای شورای مشورتی در سال 2003 برگزار شد.
قابوس 79 ساله هرگز به طور علنی جانشینی را معرفی نکرد، اما در صورت اختلاف خانواده سلطنتی در مورد خط جانشینی، مخفیانه انتخاب خود را در نامهای مهر و موم شده ثبت کرد. او در مصاحبهای در سال 1997 گفت: “من قبلاً دو نام را به ترتیب نزولی یادداشت کردهام و آنها را در پاکتهای مهر و موم شده در دو منطقه مختلف قرار دادهام. “
قابوس شکافهای قدیمی را در کشوری که مدتها بین یک منطقه داخلی قبیلهای محافظه کار و منطقه ساحلی دریانورد تقسیم شده بود، بهبود بخشید. او در بین هموطنانش به “رنسانس” معروف شد و میلیاردها دلار از درآمدهای نفتی را در زیرساختها سرمایه گذاری کرد و یکی از آموزش دیده ترین نیروهای مسلح منطقه را ساخت.
قابوس در حالی که هیچ مخالفتی را در داخل کشور ایجاد نکرد، سیاست خارجی مستقلی را برای کشورش ترسیم کرد، بدون اینکه در جنگ قدرت بین عربستان سعودی یا در مناقشه خلیج فارس با قطر درگیر شود. مسقط در طول جنگ ایران و عراق 1980-1988 با تهران و بغداد و پس از شکست دیپلماتیک آنها در سال 1979 با ایران و ایالات متحده روابط خود را حفظ کرد. عمان در سال 2013 به میانجی گری مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا کمک کرد که دو سال بعد به یک پیمان بین المللی هستهای تاریخی منجر شد.
اقتدار کاریستماتیک
هنگامی که تظاهرات «بهار عربی» شروع به تهدید – و در نهایت سرنگونی – رهبران تونس و مصر در سال 2011 کرد، قابوس بمب بالقوه کشورش را با شروع اعتراضات در عمان با وعدههای شغلی و اصلاحات خنثی کرد. او بیش از یک سوم کابینه را برکنار کرد، هزاران شغل در بخش دولتی ایجاد کرد و به بیکاران سود سهام پرداخت کرد که به گفته صندوق بین المللی پول یک چهارم عمانیها بود. با این حال، چالشهای داخلی با نرخ بالای بیکاری و تکیه فزاینده ایالت به استقراض خارجی با کاهش قیمت نفت، همچنان ادامه دارد و رتبه اعتباری آن را به وضعیت ناخواسته سوق میدهد.
سلطان فعلی عمان
هیثم پادشاه فعلی عمان در مسقط به دنیا آمده است و نوه سلطان تیمور بن فیصل است. سلطان قابوس بن سعید پسر عموی هیثم بود، او چندین دهه در کابینه قابوس خدمت کرده است. او از سال 2002 تا 2020 وزیر میراث و فرهنگ بود. سلطان قابوس در وصیت نامه خود از او به عنوان جانشین خود نام برد. هیثم در 11 ژانویه 2020، ساعاتی پس از مرگ قابوس، به عنوان سلطان جدید عمان اعلام شد.
هیثم بن طارق فرزند سید طارق بن تیمور پسر سلطان تیمور بن فیصل است. هیثم شش برادر و دو خواهر ناتنی دارد. برادرش اسعد بن طارق معاون نخست وزیر در امور روابط و همکاریهای بین المللی و برادرش شهاب بن طارق معاون نخست وزیر در امور دفاعی است. او دارای چهار فرزند، دو پسر و دو دختر است. پسر بزرگش، تیازین بن هیثم، ولیعهد عمان است.
خدمات سیاسی پادشاه جدید عمان
هیثم که از علاقه مندان به ورزش بود، به عنوان اولین رئیس اتحادیه فوتبال عمان در اوایل دهه 1980 خدمت کرد. او از سال 1986 تا 1994 به عنوان معاون وزیر امور خارجه در امور سیاسی خدمت کرد و بعداً به عنوان دبیر کل وزارت امور خارجه (1994-2002) منصوب شد. او بعداً در مارس 2002 به عنوان وزیر میراث و فرهنگ منصوب شد و بعداً در سال 2003 ریاست کمیته ملی سرشماری را بر عهده گرفت. هیثم همچنین رئیس کمیته چشم انداز آینده “عمان 2040” و همچنین رئیس افتخاری انجمن معلولان عمان است.
پس از مرگ سلطان قابوس، پسر عموی اول هیثم، در 10 ژانویه 2020، هیثم روز بعد از سوی خانواده سلطنتی و وصیت قابوس به عنوان سلطان عمان معرفی شد و در جلسه اضطراری شورای عمان در البستان سوگند یاد کرداو در اولین سخنرانی عمومی خود وعده داد که از سیاست خارجی صلح آمیز سلف خود حمایت کرده و اقتصاد عمان را بیشتر توسعه دهد.
در 12 ژانویه 2021، سلطان با صدور فرمانی، پسر ارشد خود، سید تیازین را به عنوان اولین ولیعهد کشور منصوب کرد. او همچنین قانون اساسی عمان را برای اعطای آزادی بیان و عقیده به شهروندان و ساکنان تغییر داد، قانونی را حذف کرد که به دولت اجازه میداد بر مکالمات تلفنی خصوصی، رسانههای اجتماعی یا مکاتبات پستی نظارت کند و آزادی انجام مناسک مذهبی را مطابق با آن اعطا کرد. به آداب و رسوم شناخته شده مشروط بر اینکه نقض کننده نظم عمومی یا مغایر با اخلاق نباشند اجازه برپایی داد.
سخن پایانی
در حال حاضر عمان به عنوان یکی از کشورهای مدرن در جهان شناخته میشود وتوانسته جایگاه خود را به عنوان یکی از کشورهای عربی در حوزه توریسم جهانی ارتقا بدهد، عمان با اتکا به دریای عمان و صحرا و جنگلهای زیبا خود هرساله میزبان میلیونها گردشگر از سراسر جهان است. سفر به عمان برای ایرانیان نیز امکان پذیر است. اگر به دنبال یک سفر منحصربه فرد هستید و دوست دارید کشوری جدید را ببینید، عمان انتخاب مناسبی برای شما است. سفر به عمان در حال حاضر با تور امکان پذیر است.